NUNATSINNI LGBTQIA+ -it
LGBTQIA+: taaguutinik allattorsimaffik
LGBTQIA+ Inuttut pisinnaatitaaffinnut toqqammaviusup iluani
Kikkut tamarmik inatsimmi naligiipput, taamatullu sutigulluunniit immikkoortitsinertaqanngitsumik inatsisitigut illersugaasinnaatitaapput. Kikkut tamarmik nalunaarummi matumani naapertuutinngitsumik sutigulluunniit immikkoortinneqarnissamut taamatulluunniit immikkoortinniarneqarnissamut illersugaasinnaatitaapput.
- Assigiimmik pineqarneq, inuit tamarmik inatsimmi naligiimmata, inatsisini assigiimmik illersugaanissaannik isumaqarpoq. Inuit kikkulluunniit immikkoortinneqaratik pisinnaatitaaffiminnut assigiimmik periarfissinneqarnissamut piumasaqarsinnaanerannik isumaqarportaaq.
- Immikkoortitsinnginneq, inuit kikkulluunniit suiaassuseq, ammip qalipaataa, oqaatsit, upperisaq, polikkikkut allatigulluunniit isuma, inuiaassuseq imal. inuttut atukkat, inuiannut ikinnerussuteqartunut ilaaneq, pisuussutinut tunngasut, inunngorneq, inuttut innarluuteqarneq, atoqatigiinnikkut isuma allaluunniit suugaluaq pissutigalugit assigiinngisitsisoqannginnissaanik naalagaaffiup qulakkeerinissanik, isumaqarpoq.
Naligiinneq immikkoortitsinnginnissarlu pillugit tunngavigisassami, inuit pisinnaatitaaffii pillugit nunarsuarmioqatigiinnut nalunaarummi, inuit tamarmik kiffaanngissuseqarlutik, ataqqinassutsikkut pisinnatitaaffitsigullu naligiillutik inunngornerat, NP-iit tunngaviusumik aallaaviusussatut akuerisaanni 1948-imeersumi, allassimavoq.
Assigiimmik pineqarneq qitiusumik inuttut pisinnaatitaaffimmut tunngaviugaluarpalluunniit, Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Europami Isumaqatigiissut (EMRK) naligiissitaanermik immikkoortitsinnginnissamillu piumasaqaatitaqaraluarpalluunniit LGBTQIA+-it pisinnaatitaaffiillu nunarsuarmi ersarinnerorpasileraluit, tamatumunnga tunngatillugu suli unammilligassarpassuaqarpoq.
Suiaaqatinoorneq NP-iinni nunani amerlasuuni suli inerteqqutaavoq, nunanilu arfinilinni suiaaqatinoorneq toqumik pillaatisinermik kinguneqarsinnaasarluni[i].
Tamatuma saniatigut, nunat NP-iinni ilaasortaasut ilaasa suiaaqatinoortuunermik inatsimmik unioqqutitsinerujunnaarsitsisimanerannut, taamaattorli LGBTQIA+ iussutsip ileqqulersuutinillu takutitsinissap inerteqqutinngortitsisimanerannut, tamatumalu saniatigut suliffissarsisinnaanermut, inissarsisinnaanermut Peqqinnissaqarfimmullu annertuumik sunniuteqartumik, amerlanerussuteqartunit assuarisaanerannut immikkoortitaanerannullu assersuutissaqarportaaq.
Nunani suiaaqatinoortuuneq LGBTQIA+-unerlu inatsisitigut akuerisaagaluaq, atoqatigiinnikkut isuma suiaassutsikkullu kinaassuseq tunngavigalugit nakuuserfiginninneq, immikkoortitsineq oqaatsillu atorlugit uumissuineq takussaapputtaaq.
[i] ”WHICH COUNTRIES IMPOSE THE DEATH PENALTY ON GAY PEOPLE?”, https://www.fairplanet.org/story/death-penalty-homosexualty-illegal/
Qujanartumik nunarsuaq tamakkerlugu suliniaqatigiiffiit amerlasuut LGBTQIA+-iinut atugassarititaasunik allannguinissaq suliniutiigaat
Maani nunatsinni sulinniaqatigiiffiit tassaapput Sipineq+ aamma Lgbtq+ Greenland (Greenland plus), nunatsinni LGBTQIA+-inut atugassarititaasunik immikkut sammisaqartut. Allanilli aamma suliniaqatigiiffeqarpoq pisinnaatitaaffinnik LGBTQIA+imut tunngasunut attuumassutilinnik sulialinnik, soorlu Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Siunnersuisoqatigiit (IPS).
Taakku peqatigiillutik, nunatsinni najukkani nunalu tamakkerlugu LGBTQIA+nut tunngatillugu pissutsit eqqumaffiginissaat pitsaanerulersinnissaallu suliniutigaat. Suliniaqatigiiffiit politikkikkut oqaluuserineqartut qanimut malinnaaffigaattaaq, naapertuuppallu, ass. nunatsinni naligiissitaaneq immikkoortitaannginnissarlu pillugit inatsisinik atuutilersitsinermut atatillugu peqataanissaq ujartortarlugu.
- Inunnik suiaaqatinoortunut kinguaassiuutitigullu pissusilersornerannut akeqqersimaarneq inunnguutsiminillu suiaassuserinngisamissut kinaassusilinnut atoqatigiinnikkullu pissusilersornerannut akeqqersimaarneq tunngavigalugu nakuusernermut illersuinissaat.
- Naalliutitsisarnernik, naakkitaatsumik pinninnernik inuttullu naleqassutsikkut innarliinernik pitsaaliinissaat.
- Inatsisinik suiaaqatinoortuunermik inunnguutsiminnillu suiaassuserinngisamissut kinaassusilinnik pinerluttutut isiginnittunik atorunnaarsitsinissaat.
- Atoqatigiinnikkut isummamik suiaassutsikkullu kinaassutsimik immikkoortitsinermik inerteqquteqarnissaat.
- LGBTQIA+iit tamarmik killilerneqaratik oqaaseqarsinnaatitaanerannik, peqatigiiffiliorsinnaatitaanerannik eqqissisimasumillu ataatsimoorsinnaatitaanerannik qulakkeerinissaat.
Peqqissuunissamut pisinnaatitaaffik
Inuit kikkulluunniit timikkut tarnikkullu peqqissusissatut anguneqarsinnaasoq annerpaaq pisinnaatitaaffigaat.
Artikili qulaani pineqartoq, kalaallini innuttaasuni, timikkut aamma/imal. tarnikkut peqqissutsikkut piumasaqaataappat, sapinngisamik pitsaanerpaamik nakorsarneqarnissaannik/katsorsarneqarnissaannik nunatsinni Namminersorlutik Oqartussat isumaginnittussaanerannik isumaqarpoq.
Peqqissutsimut tunngasut taakku marluk avissaartinneqarsinnaanatik imminnut ataqatigiipput sunniivigeqatigiissinnaallutillu. Tarnikkut/eqqarsartaatsikkut peqqissuseq nappaateqannginnerinnaanngilaq, nalinginnaasumilli nalerisimaarnermik ilorrisimaarnermillu nassataqarlunissaaq. Eqqarsartaatsikkut peqqinneq, inunnut ataasiakkaanut ilaqutaqarluni, ikinnguteqarluni, ilinniagaqarluni suliffeqarlunilu inuunermik ingerlatsiinnarsinnaanissamut pingaaruteqarluinnarpoq.
Peqqissutsimut tunngatillugu unammilligassat/ajornartorsiutit iliuuseqarfigineqanngippata, innuttaasup peqqissusaanut ilorrisimaarneranullu imaannaanngitsumik kinguneqarsinnaapput, ass. innuttaasup ilinniakkamik naammassinnissinnaanissaanut imal. suliffeqarsinnaanissaanut periarfissaanut inuiaqatigiinni aningaasarsiornermut kinguneqarsinnaapput. Taamaakkaluaq eqqortumik ikiorserneqarsinnaaneq ajornakusoorsinnaavoq.
Nunatsinni peqqissuunissamut pisinnaatitaaffimmut unammiligassiisinnaasunik- ilaatigut Peqqinnissaqarfimmi nukissanik nunallu isorartussusaanik akimmiffissaqarpoq. Tamatuma saniatigut misissuinerit, LGBTQIA+-it Peqqinnissaqarfimmik naapitsinermi suli amerlanernik akimmiffissaqarneranik misigisarnerannik, taamaammallu timikkut eqqarsartaatsikkullu peqqissutsimikkut sanngiiffeqarnerunerannik, tikkuussipput.
Peqqinnissakkut sullissisuni LGBTQIA+imut tunngasunik ilisimasaqannginneq- ilaatigut LGBTQIA+-it peqqinnissamut tunngatillugu nakorsartinnissamut naligiimmik periarfissinneqarsinnaanissaannut- unammilligassiisinnaasarpoq. Tamatuma saniatigut LGBTQIA+it peqqissutsikkut ajornartorsiuteqarnermut tunngatillugu- taakku suiaassutsikkut kinassutsimut kinguaassiuutitigullu pissusilersornermut attuumassuteqarpata attuumassuteqanngippataluunniit- toqqissisimasinnaassappata Peqqinnissaqarfimmi tatigisamik aalajangersimasumik attaveqarnissaq pingaaruteqarpoq.
Peqqinnissaaqarfimmik isumaginnittoqarfimmillu tatiginninnissap, allaassuteqarnermut assuarlerfigineqarnermik misigisarsimaneq pissutigalugu, namminerminnut ajornakusoorsinnaanera, LGBTQIA+it utoqqaanerusut uparuarpaat. LGBTQIA+mut tunngasut ilaat Peqqinnissaqarfimmit nappaatitut isigineqartarsimapput, ass. suiaaqatinoortarneq 1981-imi januaarip pingajuata tungaanut Danmarkimi nappaatitut nalunaarsukkanut ilaavoq.
Peqqinnissaqarfimmut attaveqarnermi suiaaqatinoortunut kinguaassiuutitigullu pissusilersornerannut akeqqersimaarneq aamma/imal. inunnguutsiminit suiaaqatiginngisamissut kinaassusilinnut atoqatigiinnikkullu pissusilersornerannut akeqqersimaarfiginninneq pissutaallutik, LGBTQIA+ it utoqqaanerit ilaat pisariaqartitaminnik ikiortissarsiniartanngillat. Ilaatigut suiaaqatiminnik aappallit Peqqinnissaqarfimut nakorsiarnissamut isumaqatigiissuteqartut immikkoortitaaneq misigiumanagu aappaminnik ilaqarnaveersaartarput.
Nunatsinni Peqqinnissaqarfimmi isumalimmik pineqannginneq LGBTQ+ ini peqqissutsimut aarlerinaatit annertusinerannik kinguneqarsinnaavoq.
Marloriaammik ikinnerussuteqarneq
Nunap inooqqaavini LGBTQIA+-it apersorneqartut akornanni 76%-it annilaanganermut ersiuteqarsimanerarnerat 65%-illu nikallunganermut ersiuteqarsimanerarnerat, eqqarsartaatsikkut peqqinneq pillugu USAmi 2023-imi misissuinerup annertuup takutippaa.
Taamaalillutik taakku angusarissaannginnerpaapput, LGBTQIA+ tullu sanngiiffeqarneruneq piinnarnagu aammali LGBTQIA+it nuna inoqqaavisa sanngiiffeqarnerunerpaanerat uppernarsarneqarluni.
Immikkoortitaasutut, nakuuserfigineqartutut akurerineqanngitsutullu misigisarneq, taama pisoqaqqinnissaanik siooralersitsisinnaavoq.
Avatangiisit eqqumaffiginissaannik misigilersitsisarpoq.
Amerlanerussuteqartutut isikkoqarumalluni kinaassutsimik imal. arlaannut atassuteqarnermik isertuussinermik kinguneqartarpoq.
Isummanik pigiliutiinnakkanik pitsaanngitsunik misigitinneqartunik pigiliussisoqartarpoq. Tamanna inuttut naleqassutsimut eqqarsartaatsikkullu peqqissutsimut kinguneqarsinnaavoq kinaassuserlu kanngussutigineqarsinnaalluni.
Naatsorsueqqissaarnermi kisitsisinut nakeriallannartunut nassuiaatit amerlasinnaapput, nunatsinnili kisitsisit imal. tunuliaqutaasut LGBTQIA+inut atugassarititaasunut attuumassuteqartut misissorneqarsimanngillat.
LGBTQIA+ it saamit inuusuttut nunap inoqqaavisut imminnut isigisut arlallit, marloriaammik ikinnerussutilittut inuunermik (LGBTQIA+iunerup tamatumalu peqatigisaanik nunap inoqqaajunerup) ajornakusoornerulersitsisinnaanera tikkuarpaattaaq:
- Nunap inoqqaavi pigiliuteriikkanik isummerfigineqareerlutillu immikkoortitaareersarput.
- Nunap inoqqaavi imminut toqunnissamut, aanngajaarniutinik ajornartorsiuteqarnissamut tarnikkullu katsorsartittariaqarnermut qaninnerupput.
- Nunap inoqqaavini LGBTQIA+ pillugu oqaatsinik atorsinnaasanik amigaateqarneq oqaatsitigut akimmiffissaqarsinnaavoq.
- Ilaqutariinni inuiaqatigiinnilu inuttut inooqataanermi ileqquusussanik sakkortuunik aalajangersaasoqarsinnaavoq.
- Inuiaqatigiinni suiaassutsimut tunngatillugu ileqqutoqqanik attassiinnarniarnermik ilaqutariinnermillu ukkassinermik ileqqoqarajuttumi, ataatsimoorluni naleqassutsimik ilisimaarinninneq sakkortusinnaavoq.
- Inuiaqatigiit ilaanni LGBTQIA+ uneq suli paquminartuuvoq.
Eqqarsartaatsikkut peqqissutsimut tunngatillugu ajornartorsiutit kinguneri ajorluinnarsinnaapput. 2023-imi LGBTQIA+it aperineqartut 41%-ii ukiup kingulliup ingerlanerani imminut toqunnissaq isumaliutigisimanerarpaat, 14 %-illu imminut toqoriarsimallutik. Nunap inoqqaavini kisitsisit suli nikallornarnerupput: Taakkunani 54%-it ukiup kingulliup ingerlanerani imminut toqunnissamik eqqarsarsimapput, 23 %-illu imminut toqoriarsimallutik
Nunatsinni imminut toquttartut
LGBTQIA+ip inuusuttup imminut toqoriarnissaata ilimanaataa ukioqataannut sanilliullugu sisamariaataavoq, tamatumalu peqatigisaanik ikinnerussutilittut ilungersuaneq/stress imminut toqoriarsinnaanermik annertunerulersitsisarpoq[ii]. Ammip qalipaataa/immikkut inuiaassuseq akimorlugit, inuusuttut nunap inoqqaajusut LGBTQIA+usullu- ilaatigut amerlaqisuni ilaqutariinni paarsisartuniissimaneq, inissaqarniarnikkut ajornartorsiuteqarneq nerisassanik peqqinnartunik killilimmik/nalorninartumik pissarsisinnaaneq pissutaallutik- aarlerinartorsiornerat annertunerujuarpoq.
Ukiut qulikkaat kingulliit imminut toquttut ikiligaluit, nunatsinni imminut toquttartut nunarsuarmi amerlanersaapput[i]. Taamaalillutik kalaallit innuttaasut nunami ikinnerussuteqanngikkaluit, taamaannera nunatsinni innuttaasut kalaallit nunap inoqqaavisut annertuumik aarlerinartorsiornerannik tikkuussivoq.
2023-imi imminut toqunnermut patsisaasut paasineqanngikkaluit, imminut toquttuni 25%-it 29%-illu akornanniittuni eqqqarsartaatsikkut ajornartorsiuteqarnermut attuumassuteqarnerannik ilisimatusarneq tikkuussivoq[ii].
Kisitsisit taakku misissuinernut annertuunut assersuukkaanni, LGBTQIA+inut inuusuttunut nunap inoqqaavinut ilaasunut, immikkoortitaaneq isummallu pigiliuteriikkat atuunnerat annertunerusumik pissutaalluni, inuunermi atugassarititaasut ajornakusoornerunerat takuneqarluarsinnaavoq. Nunasiaataanerup kinguneri ammillu qalipaataa tunngavigalugu immikkoortitaaneq suna pillugu unammilligassat eqqarsartaatsikkut peqqissutsimut tunngasut allaniit annertunerusinnaanerannut nassuiaatissat ilagisinnaavaat, nunatsinnili LGBTQIA+ inut atuumassuteqarpatattaaq paasissutissat immikkoortut pitsaanerusut amigaataapput.
[i] “Time trends and geographical patterns in suicide among Greenland Inuit”, Ivalu Katajavaara Seidler, Janne Schurmann Tolstrup, Peter Bjerregaard, Allison Crawford & Christina Viskum Lytken Larsen.
[ii] “A systematic review on risk and protective factors for suicide and suicidal behaviour among Greenland Inuit”, Ivalu Katajavaara Seidler, Nanna Lund Hansen, Arnârak Patricia Bloch & Christina Viskum Lytken Larsen.
Atoqatigiinneq pillugu ilinniartitsineq pisortallu sullissiviinik naapitsineq
Atuarfimmi atoqatigiinneq pillugu ilinniartitaanerup suiaaqatinoortuunnginnermik pissusissamisoorsorinninnerunera, suiaassutsikkut kinaassutsit assigiinngitsut atoqatigiinnikkullu isummat eqqarsaatigineqannginnerat, nunat killeqarfii akimorlugit LGBTQIA+it misigisarpaat. Nunatsinnissaaq ajornartorsiutaanera Sipineq+ imit oqaatigineqarpoq.
Pitsaasumik ilisimasanillu tunngaveqartumik pisortaqarfinnik naapitsinissaq LGBTQIA+ -it tamarmik pisinnaatitaaffigaat. Tamanna Peqqinnissaqarfiuppat, kommuniuppat ilinniarfiuppalluunniit atuuppoq. Pisortat ingerlataannik pigiliuteriikkanik isumalinnik naapitsinerit, LGBTQIA+-inik pisortaqarfinnut saaffiginninaveersaartitsisut ilaatigut peqqinnginnerulernermik kinguneqarsinnaapput.
Sulisunik piginnaanilinnik atoqatigiinneq pillugu ilinniartitsisussanik ilinniartitsinissap pingaaruteqarnera, naammattumik erseqqissarneqarsinnaanngilaq. Atoqatigiinneq pillugu ilinniartitsisoq, suiaassutsikkut kinaassutsiminnik kinguaassiuutitigullu pissusilersornerminnik ilisimasaqartutut inuusuttunit misigineqanngippat, tamanna ilinniartitsinerup kinguneqarluarnissaanut annertuumik akornutassaaq. Atoqatigiinneq pillugu ilinniartitsineq pitsaanngitsoq, pissusissamisuunngitsutut misiginerup paatsiveerutitsineranik sakkortunerulersitsisinnaavoq. Taamaallaat suiaaqatinoortuunnginnermik pissusissamisoorsorinninneq ilinniartitsissutaappat, aamma/imal. kinguaassiuutitigut pissusilersornernut suiaassutsikkullu kinaassutsinut allanut tunngatillugu toqqaannartumik immikkoortitsisoqarpat, LGBTQIA+it inuunermi pingaarutilinnut misigissutsikkut attuumassutaarutinneqarsinnaapput.
Atoqatigiinnerli pillugu ilinniartitsineq periarfissaavortaaq annertooq. LGBTQIA+ it ilaannut ilinniartitsineq periarfissanik naapertuuttunik tamanik ilanngussippat, kinaassusaannut tunngatillugu uisitsisinnaavoq. Ilinniartitsineq apeqqutissanut ilinniartunit immaqa ilisimaneqanngitsunut akissutissarsiviusinnaavoq, tamatumalu peqatigisaanik nammineq kinaassutsimik kinguassiuutitigullu pissusilersornermik paasinninnerulersitsisinnaalluni.
Ilinniartitsisup ilinniartunit tatigineqarsinnaanissaa ilinniartitaminullu tamanut toqqissinermik pilersitsinissaa pingaaruteqarportaaq. Ilinniartitsisoq piginnaanilik taanna ilinniartitsisoralugu ataavartumik ilinniartitsineq LGBTQIA+inut inuusuttunut toqqissinartumik pilersitseqataasinnaavoq, tamatumalu peqatigisaanik kingorna ilinniartitsisumut inuttut malunnaatsumik saaffiginnissinnaanerup annertuumik iluaqutaasinnaanera inuusuttunit tikkuarneqarluni.
Amerikami misissuinermi LGBTQIA+ini apersorneqartuni 81 %-it eqqarsartaatsikkut peqqissarnissamut periarfissinneqarnissaq kissaatigaat, 56%-illi peqqissarneqarsimanatik. Peqqissarsinnaannginnermut patsisaagajunnerpaaq tassaavoq akissuteqartut ”eqqarsartaatsikkut peqqissutsiminnik allamut oqaluuserinninnissamut siooranerat” (47 %), patsisaasut tulliuttut tassaallutik ” angajoqqaama/tungiuisuma akuersissutaanik noqqaaniannginnama” (41 %) ”pimoorunneqannginnissaq siooragigakku” (40 %).
Assigiimmik pineqarnissamut pisinnaatitaaffik immikkoortitaannginnissarlu
Inuit tamarmik kiffaanngissuseqarlutik inunngorput, assigiimmik ataqqinassuseqarlutik pisinnaatitaaffeqarlutillu. Paasinnissinnaassuseqarput, silatussuseqarlutik ataatsimoorlutillu suleqatigiittariaqarlutik.
Kinaluunniit taakkuninnga pisinnaatitaaffinnik kiffaanngissuseqarnernillu, nalunaarummi maani taaneqartunik, sutigulluunniit- assersuutigalugu sumiuussuseq, ammip qalipaataa, suiaassuseq, oqaatsit, politikkikkut allatigulluunniit isiginneriaaseq, peroriartorfik, pigisat, inunngorfik inuaqatigiinniluunniit atorfik pissutigalugu immikkoortitsinertaqanngitsumik, peqarsinnaatitaavoq.
Oqaatsit taakku assigisaallu, NP-iit isumaqatigiissutaanni amerlasuuni atorneqarput inuillu pisinnaatitaaffiini pingaarnertut anguniakkap, inuit tamarmik inuiaqatigiinni piviusunik assigiinnillu periqarfissinneqarnissaannik takutitsillutik.
Ajoraluartumilli ilaatigut LGBTQIA+nik immikkoortitsisoqartarpoq, 2023-imilu assigiinngitsuni amerlasuuni uumissuineq sioorasaarinerlu makkunani pisinnaasarput: Nammineq ilaquttat iluanni, atuarfimmi, internetsikkut attaveqatigiittarfinni il.il. Taakku arlaannaalluunniit akuersaanngippat toqqissinanngippallu iluamik ingerlasunik ulluinnaqarnissaq ajornakusoorsinnaavoq.
- Immikkoortitsineq assigiinngisitsineruvoq tunngavissaqanngitsoq, immikkoortitaasup allanit ajornerusumik pineqarneranik imal. iluamik illersorneqannginneranik kinguneqartoq, naapertuilluanngitsoq inatsimmillu unioqqutitsisoq. Assigiin-ngisitsineq arlalinnik patsiseqarsinnaavoq, isummiuteriikkanillu inuttaata ass. LGBTQIA+unera pissutigalugu uumissuinermik tunngaveqarsinnaalluni.
- Immikkoortitsineq, uumissuinermit- tassalu inunnut allanut oqaatsitigut uumissuinermik akeqqersimaarnermillu, annertusarneqarsinnaavoq. Tamanna inummut ataatsimut ataatsimoortunullu tutsinneqarsinnaavoq. Isummat pigiliuteriikkat tunngavigalugit inummik ataatsimik ataatsimoortunilluunniit uumissuisarput, kanngutaatsumik avammut saqqummiisarput imal. inuttut misigissutsikkut piginnaasanik pitsaasunik arsaarisarput. Tamakku ass. kinguaassiuutitigut pissusilersorneq, suiaassuseq, upperisaq, immikkut inuiaassuseq politikkikkut isuma pillugit isummiuteriigaasinnaapput.
LGBTQIA+ itut suiaassutsikkut kinaassuseq atoqatigiinnikkullu isuma pillugit, isummat pigiliuteriikkat tunngavigalugit uumissorneqarneq misigineqarajuppoq. Uumissuiunerit taamaattut, inunnik eqimattanillu asissuineq pissutaalluni inuiaqatigiinni inuit akornanni avissaartuutsitsilersarput.
Uumissuineq immikkoortitsinerlu siullertut pingaarnertullu inunnik pineqartunik ajoqusiisarpoq, aammali allanik sunniisinnalluni. Inuit ilaat oqariartuummut upperinnilersinnaapput, allalli akuersaanngilluinnassallutik, taamaalilluni uumissuinerup immikkoortitsinerullu inuit akornanni naligiinnginneq akeqqersimaarnerlu annertunerulersissinnaavaa.
”Kakkaak, bussertitsisoq homorsuaq.”
”Taamaattut [LGBTQIA+-it] nunatsinni sussagamik?"
”You make me sick”
Ajoraluartumik assersuutit taakku pisariaqarnermiit akulikinnerupput. Taamaattoqarnera, nunarsuaq tamakkerlugu LGBTQ+ -it inuusuttut 60 %-iisa ukioq kingulleq immikkoortitaasutut misiginerannik, tikkuussivoq tamatumalu peqatigisaanik inunnguutsiminnik suiaassuserinngisamissut kinaassusillit allatullu suiaassusilittut imminnut isigisut pingajorarterutingajaat (27 %) suiaassutsikkut kinaassusaat pissutaalluni sioorasaarneqarlutilluunniit ajortumeerneqartut. Nunap inoqqaavini LGBTQIA+ini aperineqartuni taakku 35 %-iupput.
Oqaluttuaq piviusoq
”Isumaqarpunga suiaaqatinnut soqutiginnittuunera sivisuumik - GU-mi ilinniartuutillungali- ilisimasimallugu, ilaquttalli ikinngutillu qanoq qisuariarnissaat siooragisimavara. Qaniginerusannut oqaatiginerata kingorna annertuumik tapersersorneqalerpunga. Ikinngutigisakka tamarmik suiaaqatinoortuusut paasinarsivoq, tamanna aatsaat kingusinnerusukkut paasivarput.
Qaqortumut takornarialerisutut ilinniariartorpunga. Qaqortumi ilinniarninni suiaaqatiminoortuuninnut pissutigalugu uumissuinikkut pinerlineqarneq misigaara.
Ikinngutit klassimilu atuaqatit illoqarfimmeeqatigereerlugit angerlarlunga, angut aqqusinermi takkuppoq- allanik inoqanngilaq unnuaallunilu. Inuk taanna ilisarisimanngilluinnarpara, nakuuserfigilerpaangali "homorsuarmillu" taagorlunga. Qimaaniarsarigaluarpunga, tiguaangali. Piffissap ingerlangaatsiarnerani, qujanartumik biilinik takkuttoqarpoq, inuttaa anillammat angut nakuusertoq annilaarluni qimaavoq.
Angutip takkuttup ikiorpaanga aperalungalu susoqarnersoq, taassumali suiaaqatiminoortuunera pissutigalugu nakuuserfigineqarnera tusaruniuk qanoq qisuariarnissaa annilaangagigakku, susoqannginnerapara ingerlaqqiinnarlungalu.
Isarussakka nunamiittut tigoriarlugit angerlamut aallarpunga, ersivunga sajullungalu. Klassimi atuaqatiga angerlalersoq naapippara susoqarsimanngitsutullu pissusilersorlunga.
Angerlamut apuukkama ingerlaannaq innarpunga. Sapaatip akunnersua siniffimmi nalavunga. Ilinniartitsisup suna pillugu sapaatip akunnera atuarsimannginnera apeqqutigaa ilinniagarlu pillugu siunnersortima tamanna pillugu oqaloqatiginissaa siunnersuutigalugu. Ilinniagara pillugu siunnersortinnut pisoq oqaluttuarigakku taanna susoqarsimanngitsutut pissuseqarluni taamaaqataanik misigisaqarsimanerarpoq, inuuneralu ingerlateqqiinnassagiga oqarluni.
Takornarialerisutut ilinniarnera naammassinngisaannarpara pisimasullu kingorna annilaanganeq nikallunganerlu atulersimallugit. Pisoq suiaaqatiminoortuunera pissutigalugu uumissuineq tunngavigalugu pinerliinerummat siooragalugu, politiinut nalunaarutiginngilara.”
Qillaq Ilannguaq Olsen (Han/Ham, De/Dem)
Eqqarsartaattsikkut peqqissutsimut tunngatillugu unammilligassat, ilaatigut immikkoortitsinikkut, sioorasaarinikkut, uumissuinikkut nakuusernikkullu ajornerulersinneqarsinnaapput, LGBTQIA+ iillu inuusuttut, ukiup kingulliup ataatsip ingerlanerani imminut toqoriartut akissutaat takugaanni, 18 %-it immikkoortitaaneq misigisimavaat, 27 %-illu sioorasaarneqarsimallutik imal. ajortumeerneqarsimallutik.
Inuit inunnguutsiminik suiaassuserinngisamisut kinaassusillit imal. allatut suiaassusilittut imminnut isigisut, suiaassutsikkut kinaassusertik tunngavigalugu immikkoortitaanermik misigititaasimasut, inunnut inunnguutsiminik suiaassuserinngisamisut kinaassusilittut imal. allatut suiaassusilittut imminnut isigisutut immikkoortitaasutut misigisimanngitsunut naleqqiullugit, imminut toqussinnaanermut aarlerinartorsiornerat marloriaammik annertunerusoq, 2020-imi misissuinerup takutippaattaaq[i].
Nunatsinni innuttaasut peqqissusaannik misisusisitsinerni LGBTQIA+it ajoraluartumik ukkanneqanngimmata, LGBTQIA+ inik uumissuinerup immikkoortitsinerullu ajonartorsiutitut qanorpiaq annertutiginera nalorninarpoq. Takutinneqartutulli LGBTQIA+ it nalinginnaasumik immikkoortitaanissamut inuttullu innarligaanissanut allanit aarlerinartorsiornerunerannik, misissuineq tikkuussivoq.
[i] ”Impact of Bathroom Discrimination on Mental Health Among Transgender and Nonbinary Youth”, Myeshia Price-Feeney, Ph.D., Amy E. Green, Ph.D., Samuel H. Dorison, L.L.M., M.Sc.
Oqaluttuaq piviusoq
”Ukiuugaa ikinngutikka peqatingalugit illoqarfissioreerluta angerlarpugut - isseqaaq! Anaana Mad-imut nerisassatsinnik pisiniarpugut. Ikinngutikkalu durum pommes fritesillu pisiaraagut. Isseqimmat pisukkusunnata angerlamut nangikkiartuutaa, taxanut sianerpugut. Torsuusamut taxap utaqqiartornerani angutit arlallit takkupput. Ataaseq assut putumavoq. Takugaminga sioorasaarilerpoq avaanngunaqisunillu toqqarlunga nipituumik oqaluuppaanga iluaangisaminik taagorlunga oqaluullunga.
Angut assut kamassalerpoq patsisissaqaranilu saassunniarsarilerlunga. Qunuginngilara. Oqaatsit suiaaqatinoortunut kinguaassiuutitigullu pissusilersornerannut akeqqersimaartut atorlugit suaartaannavikkaluartoq sorpassuarnillu eqqaamanngisaanik taagoraluaraanga, ikinngutaasa uannut qanillisinnaajunnaarlugu noqerrappaat. Ikinngutima ilaat arnaq torsuusami qeqaqatigaara, taakkualu ikinngutertik annippaat allamukaallugulu. Peerummata taxa takkuppoq.
Inuit taamaattut uanga inuuninnik aqutsisuunnginnissaat aalajangersimavunga, uannut suaartaatigineqartut oqaatigineqartullu taamaasillunga eqqarsaatinnit atorunnaarpakka. Inuunerma ilaata annersaa pimmatigineqarneq sungiusimavara. Meeraaninni inuusuttuuninnilu – aamma nammineq suiaassutsimik aalajangersimasumik kajungerisaqarnera eqqarsaatigisanngikkallarakkuli. Meeqqat inuusuttullu allat peroriartorninni, suiaaqatinoortunut kinguaassiuutitigut pissusilersornerannut akeqqersimaartunik oqaaseqartartut inuuninni misigisimasarpassuit ilagaat, oqaatsit amerlasuunit ullumikkut ilisimaneqartunik taagorneqartarnikooqaanga. Tamanna ajornakusoornikuungaluarluni imminut illersornissamut tarnikkullu nukittuujunissamut ilinniutaasimavoq.”
Michael Bro
- Killiliivigineqarani oqaaseqarsinnaatitaaneq tassaanngilaq uumissuinissamut periarfissiissut
Inui Pisinnaatitaaffii pillugit Europami Isumaqatigiissummi artikel 10-mi; kikkulluunniit killiligaanatik oqaaseqarsinnaatitaanerat aalajangersaavigineqarpoq. Killiligaanani oqaaseqarsinnaatitaaneq, Innuttaasutut Politikkikkullu Pisinnaatitaaffiit pillugit NP-iit Isumaqatigiissutaanni artikel 19-imit; isummersinnaatitaaneq akuliuffiginagu inatsisitigut pisussaaffeqarnermik imaqartumit illersorneqarportaaq. Killiligaananili oqaaseqarsinnaatitaaneq, uumissuinissamut periarfissiissutaanngilaq, uumissuinerillu killiligaanani oqaaseqarsinnaatitaanermik illersuinerup avataaniillutik. Uumissuinerit, ikinnerussuteqartunik aalajangersimasunik sioorasaarisut imal. sakkortuumik asissuisut, killigitinneqarput.
Innuttaasutut politikkikkullu pisinnaatiitaaffiit pillugit NP-iit isumaqatigiissutaat, NP-iit ammip qalipataa tunngavigalugu immikkoortitsineq pillugu Isumaqatigiissutaat, kiisalu Inuit Pisinnaatitaaffii pillugit Europami Isumaqatigiissut, tamarmik aalajangersakkanik iliuuseqarnernik atornerluinertut isikkulinnik pitsaaliinissamik siunertaqartunik imaqarput. Innuttaasutut politikkikkullu pisinnaatitaaffiit pillugit NP-iit isumaqatigiissutaat artikel 20, imm. 2, naapertorlugu, nuna tamakkerlugu uumissuinermut, ammip qalipaataa tunngavigalugu uumissuinermut imal. upperisaq tunngavigalugu uumissuinermut kajumissaarisoq sunaluunniit, assigiinngisitsisoq, akeqqersimaartitsisoq imal. nakuusernialersitsisoq, inatsisitigut inerteqqutaassaaq.
Illersuutit
LGBTQIA+-it akornanni imminut toqussinnaanermut, imminut toqoriarnernut aarleriinaatinik eqqarsartaatsikkullu peqqissutsikkut ajornartorsiutinut iliuuseqarfiginnissinnaasunik, illersuuteqarpoq. Siullertut nalerisimaanermut tapersersuisunik akuersaartunillu avatangiiseqarnerup LGBTQIA+-init misigineqarnissaa pingaaruteqarpoq.
Avatangiisit tapersersuisuunissaannut akuersaartuunissaannullu pingaarutillit tassaapput kinaassusersiutinik atuinermik ataqqinninneq LGBTQIA+ inullu tunngasunik ilisimasaqarluarneq. LGBTQIA+init inuusuttunit, ukiup kingulliup ataatsip ingerlanerani imminut toqoriarsimasunit 21%-it illoqatigisamik arlaannaalluunniit kinaassutsiminnik ataqqinninnginnerarpaat, 20 %-it, inoqutigisat ilaat kinaassutsiminnik ataqqinninnerarpaat, 12 %-illu inoqutigiit tamarmik kinaassutsiminnik ataqqinninnerarlugit.
LGBTQIA+-it tapersersuisunik akuersaartunillu angerlarsimaffilinni, atuarfilinni, najukkami innuttaasulinni aamma/imal. qarasaasiakkut attaveqatigiittarfilinni, imminut toqoriartartut ikinnerupput, inunnguutsiminiillu suiaassuserinngisamissut kinaassusilinni, suiaassutsikkut kinaassutsimik akuersaarneq, imminut toqunniarnissamut aarlerinaatip annikinneruneranut pinngitsoorani atassuteqarportaaq[i]. Inunnguutsiminniilli suiaassuserinngisaminnik kinaassusillit allatullu suiaassusilittut imminnut isigisut affaasa missaannaat, atuarfitsik suiaassutsimik akuersaartuunerarpaat, atuarfiulli suiaassutsikkut akuersaartuuneranik misigisuni imminut toqoriartartut ikinnerupput.
Ilagisartakkanit annertunerusumik ilisimasaqarfigineqarnissaat iluaqutaasinnaasorisat LGBTQIA+ inut apeqqutigineqarmata, akissutaat ima agguataarsimapput: